سیستم آموزشی آلمان – ساختار آموزش و پرورش آلمان

نظام آموزشی آلمان مانند نظام آموزشی دیگر کشورهای اروپایی از اصول و قوانینی خاص پیروی می کند. در این مقاله که توسط موسسه حقوقی وکلای برگزیده اصطهباناتی تنظیم شده است، به معرفی سیستم آموزشی آلمان در مقاطع ابتدایی، متوسطه و همچنین نظام آموزش عالی در آلمان می پردازیم.

در مورد سیستم آموزشی آلمان

سیستم آموزشی آلمان بر اساس قوانین و مقررات قانون اساسی” Grundgesetz”   عمل می کند. وزارتخانه های آموزش و پرورش آلمان، امور فرهنگی و علوم فدرال مرجع اصلی ایجاد دستورالعمل های سیاست گذاری آموزشی و همچنین تصویب قوانین و مقررات اداری نظام آموزشی کشور آلمان است.

ساختار آموزش و پرورش آلمان

ساختار آموزش و پرورش نظام آموزشی آلمان به پنج سطح تقسیم می شود:

1. آموزش اولیه کودک
2. آموزش ابتدایی
3. آموزش متوسطه
4. آموزش دانشگاهی
5. ادامه تحصیل

آموزش پیش از دبستان در نظام آموزشی آلمان

آموزش اولیه کودک، آموزش و مراقبت اختیاری است که کودکان 6 سالگی در کشور آلمان دریافت می کنند.

چه کسی مسئول آموزش پیش از دبستان در آلمان است؟

نظارت بر آموزش پیش دبستانی آلمان عمدتاً به عهده  اداره رفاه جوانان دولت ” Landesjugendämter ” از ایالت مربوطه است. آنها مسئول صدور مجوز برای موسسات آموزش و مراقبت پیش دبستانی هستند.

 شرایط دریافت مجوز پیش دبستانی

برای دریافت مجوز فعالیت آموزش پیش دبستانی در نظام آموزشی آلمان، ارائه دهندگان باید شرایط لازم را داشته باشند که شامل  موارد زیر است:

• در اختیار داشتن مربیان دارای صلاحیت و مناسب کار با کودکان؛
• فضای کافی؛
• تجهیزات و بهداشت مناسب؛
• برنامه آموزشی مناسب سن و منطبق با نظام آموزشی ابتدایی در آلمان؛

آموزش پیش دبستانی در نظام آموزشی آلمان بیشتر توسط مراکز شبانه روزی بصورت خصوصی ارائه می شود. ارائه دهندگان آموزش پیش دبستانی ” Kinderkrippen ”  (كودكان)،  مراكز تربیت کودک،  مهد كودك و مراكز مراقبت روزانه هستند.

ساعات کاری موسسات آموزش پیش دبستانی در نظام آموزشی آلمان

ساعات کاری موسسات آموزش پیش دبستانی با همکاری و تبادل نظر بین والدین و کارمندان مدیریت برنامه ریزی شده است. با این حال، معمولاً کودکان 7 ساعت آموزش و مراقبت شامل ناهار و در برخی موارد به صورت استراحت نیمروزی سپری می کنند.

ساختار آموزش و پرورش آلمان- روش و مواد تدریس در آموزش پیش دبستانی در آلمان

برای کودکان زیر 3 سال

نظام آموزشی در آلمان برای پیش دبستانی (سن زیر 3 سال) افزایش مهارت های ارتباطی در میان کودکان است.  به علاوه توسعه مهارت های زبانی آنها از طریق تعامل اجتماعی با دیگر کودکان نوپا و بزرگسالان است.

• مهارتهای ارتباطی و زبانی توسط الگوی زبان (مربیان)
• بازی با انگشت
• آواز
• کتابهای تصویری
• روشها / ابزارهای آموزشی اضافی

علاوه بر این، بخش مهمی در پیش آموزش کودکان به رشد حرکتی اختصاص داده شده است. این بخش شامل موارد زیر می شود:

• افزایش آگاهی بدن
• پذیرش خود
• اعتماد به نفس
• تمرکز در میان کودکان نوپا

نرمش های حرکتی از طریق:

• فعالیت های بدنی
• بازدید از محیط های عمومی
• برنامه های آموزش اولیه ریتمیک
• بازی حرکتی

برای کودکان بالای 2 سال

سیستم آموزشی در آلمان برای آموزش پیش دبستانی (بالای 2 سال) عبارتند از:

• زبان، نوشتن،  ارتباطات
• رشد فردی و اجتماعی
• توسعه ارزش ها و آموزش دینی
• ریاضیات، علوم طبیعی، (اطلاعات) فناوری
• هنرهای زیبا/ کار با رسانه های مختلف
• بدن، حرکت،  سلامتی
• طبیعت و محیط های فرهنگی

تحصیلات اجباری در نظام آموزشی کشور آلمان

از زمان رسیدن به سن 6 سالگی، تمام آلمانی ها موظف به تحصیل در مقاطع ابتدایی و متوسطه هستند تا زمانی که 9 یا 10 سال تمام وقت مدارس آموزش عمومی را به پایان برسانند .

نظام آموزشی ابتدایی آلمان

ساختار آموزش و پرورش آلمان در مقطع ابتدایی به نام Grundschule  (دبستان) به صورت کلاسهای مختلط برای کودکان 6 ساله ارائه می شود.

دو نظام آموزشی ابتدایی آلمان وجود دارد:

• نظام پیش دبستانی 5 روز در هفته، 188 روز تدریس در سال
• نظام پیش دبستانی 6 روز در هفته، 208 روز تدریس در سال

تدریس در هر روز به 6  بخش 45 دقیقه ای تقسیم می شود.

شیوه های تدریس در نظام آموزشی آلمان در مدارس ابتدایی

هدف اصلی آموزش ابتدایی آلمان توسعه درک اساسی،  مهارت ها،  توانایی ها و قابلیت های کلیدی در میان دانش آموزان است.

موضوعاتی که در مدارس ابتدایی آلمان تدریس می شود شامل:

• زبان آلمانی
• ریاضیات
• مطالعات عمومی
• زبان خارجی
• هنر
• صنایع دستی/ طراحی پارچه
• موسیقی
• ورزش
• دین/ اخلاق
• آموزش فرهنگ
• رسانه
• بهداشت
• زیبایی شناسی
• موسیقی
• توسعه پایدار

ارزیابی دانش آموزان در نظام آموزش ابتدایی در آلمان

پیشرفت دانش آموزان در مدارس ابتدایی آلمان بر اساس نظام نمره گذاری در 6 سطح به شرح زیر ارزیابی می شود:

• بسیار خوب نمره 1
• خوب نمره 2
• رضایت بخش نمره 3
• متوسط نمره 4
• ضعیف نمره 5
• بسیار ضعیف نمره 6

گواهی پایان دوره ی ابتدایی در آلمان

پس از اتمام مدرسه ابتدایی آلمان هیچ امتحانی وجود ندارد. بنابراین، به جز   Lander Baden-Württemberg  و  Rheinland-Pfalz، گواهی پایان مدرسه ابتدایی دیگری صادر نمی شود. هنگامی که دانش آموزان مدرسه ابتدایی در آلمان را به پایان می رسانند،  باید “نتایج هدف Grundschule” را بدست آورند که شامل گزارش سالانه ی در طول دوره ی تحصیلی می باشد .

ساختار آموزش و پرورش آلمان در مقطع متوسطه

تحصیلات متوسطه در سیستم آموزشی کشور آلمان پس از دبستان انجام می شود و این دوره به دو مقطع متوسطه اول 7 تا10 سال ” Sekundarstufe I ” و متوسطه دوم 10تا 16  ” Sekundarstufe II ” تقسیم می شود.

دروس در این سطح ماهیتی عمومی دارند و به عنوان آمادگی برای سطح بعدی تحصیلات متوسطه عمل می کنند. تحصیلات متوسطه بالاتر، تحصیلی است که دانش آموزان سنی 15/16 تا 18 سال به منظور دریافت صلاحیت ورود به دانشگاه یا صلاحیت حرفه ای تحصیل می کنند.

انواع مدارس متوسطه در سیستم آموزشی آلمان

کشور فدرال آلمان تحصیلات متوسطه را در مدارس دولتی و خصوصی ارائه می دهد.

مدارس متوسطه دارای بودجه دولتی آلمان عبارتند از:

• دبیرستان های آلمانی دارای صلاحیت های تخصصی در یک محدوده تحصیلی
  • ” Gymnasium”  ارائه آموزش عمومی فشرده و عمیق، دانش عمومی برای تحصیلات دانشگاهی و کار علمی. سالهای تحصیل را از پایه 5-12 یا 5-13 پوشش می دهد.
  • ” Hauptschule ”  ارائه آموزش عمومی مقدماتی، برای صلاحیت ورود به حرفه یا دانشگاه. تحصیل در چنین مدرسه ای از پایه 5-9 طول می کشد و گاهی اوقات شامل پایه 10 نیز می شود.
  • ” Realschule” ارائه تحصیلات گسترده تر، برای صلاحیت ورود به حرفه یا دانشگاه. سالهای تحصیل از پایه 5 تا 10را پوشش می دهد.

• مدارس آلمان با بیش از یک دوره تحصیلی با نام ” Schularten mit mehreren Bildungsgängen ” که 2-3 موضوع مطالعه مختلف را ارائه می دهند.

• آموزشگاه های فنی حرفه ای آلمان: آنها دروس و مباحث عملی ارائه می دهند که به عنوان یک نظام دوگانه شناخته شده است. انواع مدارس فنی حرفه ای موجود در نظام آموزشی آلمان عبارتست از:
  • “Fachoberschule” ارائه تحصیلات 2 ساله برای ورود به دانشگاه علمی کاربردی.
  • “Berufsoberschule” ارائه یک آموزش 2 ساله در مورد دانش و مهارت برای کسب صلاحیت حرفه ای با اثبات مهارت خوب در زبان خارجی دوم.
  • “Berufsfachschule” ارائه آموزش برای یک یا چند حرفه برای داشتن صلاحیت آموزش حرفه ای.
  • “Berufsschule” ارائه درسها و مهارتهای عملی و میان رشته ای، برای ادامه تحصیلات حرفه ای بر اساس نظام دوگانه، آموزش و پرورش به صورت ترکیبی.
  • “Berufliches Gymnasium”ارائه یک برنامه آموزش متوسطه 3 ساله.

مدارس متوسطه خصوصی آلمان به شرح زیر است:

• مدارس جایگزین ” Ersatzschulen”ارائه دروس و دوره های برابر با مدارس متوسطه دولتی.
• مدارس تکمیلی ” Ergänzungsschulen”آموزش دوره های اضافی، به علاوه دوره هایی که در مدارس متوسطه دولتی ارائه می شود.

ویژگی های مدارس آلمان

اهداف تحصیلات متوسطه در سیستم آموزشی آلمان شامل تحصیلات پایه ای، تخصص انفرادی و شناسایی توانایی های فردی در میان کودکان است.

ارزیابی دانش آموزان در دوره آموزش متوسطه در آلمان

پیشرفت دانش آموزان در مدارس متوسطه در آلمان بر اساس نظام نمره گذاری در 6 سطح ارزیابی می شود که همانند نظام آموزش ابتدایی در آلمان است.

شرایط تحصیلات عالی در نظام آموزشی در آلمان

تحصیلات عالی در آلمان برای افراد واجد شرایط که قبلا تحصیلات متوسطه را در آلمان یا خارج از کشور به پایان رسانده اند، حق تحصیل در مقاطع بالاتر را می دهد و به آنها اجازه ورود به تحصیلات عالی را می دهد.

صلاحیت پذیرش آموزش عالی در آلمان

• برای پذیرش در هر دوره تحصیلی در هر موسسه آموزش عالی در آلمان، متقاضیان باید دارای مدرک ” Allgemeine Hochschulreife” باشند که معمولاً “Abitur” یا “Fachgebundene Hochschulreife” نامیده می شود. یا گواهی خارجی پایان دوره ی 12-13 ساله ی مدرسه که شامل امتحان نهایی دبیرستان باشد.
• امتحان ورودی برای رشته های تربیت بدنی و هنر که توسط برخی موسسه ها گرفته می شود.
• اثبات زبان آلمانی که فقط برای دانشجویان بین المللی است.
• گواهی Akademische Prufstelle فقط برای دانشجویان بین المللی است.
• اثبات جایگزین برای دانشجویان پناهنده مثل شرکت در کنکور یا آزمون زبان آلمانی.

برای درخواست پذیرش کالج هنر و موسیقی و دانشگاه علمی کاربردی آلمان متقاضیان باید این موارد را اثبات کنند:

• صلاحیت ورودی آموزش عالی
• استعداد هنری

در بعضی مواقع متقاضیان می توانند بدون داشتن مدرک تحصیلی آموزش عالی به دنبال اثبات داشتن استعداد خاص هنری یا موسیقی پذیرفته شوند.

چه کسی مسئول نظارت بر نظام آموزشی عالی آلمان است؟

موسسات آموزش عالی تحت قانون اساسی از استقلال برخوردار هستند و به طور مستقل فعالیت های اعطای بورسیه، تحقیق و تدریس را مدیریت می کنند. برای مسائل اداری، مانند امور آکادمیک و دولتی، این موسسات باید با وزارت آموزش ایالت مربوطه مطابقت داشته باشند.

موسسات آموزشی عالی آلمان

سیستم آموزشی عالی آلمان دارای موسسات شناخته شده ای هستند که دوره های تحصیلات عالی حرفه ای را ارائه می دهند که نیازهای بازار کار محلی و بین المللی را برآورده می کنند.

برخی از این موسسات و دانشگاه های آلمان به شرح زیر می باشند:

• دانشگاه های ” Universitäten” و موسسات برابر
• “Technische Hochschulen” / “Technische Universitäten”
• “Pädagogische Hochschulen”
• دانشکده های علمیه
• دانشگاههای علمی کاربردی ” Fachhochschulen “.
• دانشکده های هنر و موسیقی
• موسسات آموزش عالی برای نیروهای مسلح فدرال
• موسسات آموزش عالی ارائه دهنده تحصیلات دوگانه ” Berufsakademie” لیسانس
• موسساتآموزش حرفه ای پیوسته ” Fachschulen” و “Fachakademien” در برلین مطابق با طبقه بندی بین المللی استاندارد آموزش و پرورش (ISCED)، که آموزش های دریافت شده از این نهادها برابر با سطح اول آموزش عالی است.

کالج های هنر و موسیقی آلمانی دوره های تحصیلی زیر را در سیستم آموزشی عالی آلمان ارائه می دهند:

• هنرهای تجسمی، طراحی و نمایشی
• فیلم، تلویزیون و رسانه
• هنرهای زیبا
• تاریخ هنر و آموزش هنر
• تاریخ و آموزش موسیقی
• رسانه و ارتباطات
• رسانه دیجیتال

دانشگاه های علمی کاربردی در نظام آموزشی عالی آلمان دوره های تحصیلی زیر را ارائه می دهند:

• اقتصاد کشاورزی
• طراحی
• فن آوری
• کسب و کار
• کار اجتماعی

مدت زمان تحصیل مدرک کارشناسی- اولین صلاحیت آموزش عالی آلمان

اولین مدرک تحصیلات عالی در آلمان درجه لیسانس است. دوره استاندارد تحصیل ” Regelstudienzeit ” در یک برنامه کارشناسی 6 ترم یا 3 سال تحصیلی کامل است. در دانشگاه های علمی کاربردی تحصیلات کارشناسی 6-7 ترم طول می کشد، همچنین شامل کار عملی است. در کالج های هنر و موسیقی آلمان چنین مطالعاتی حدود 8 ترم یا 4 سال تحصیلی طول می کشد. در آکادمی های حرفه ای 3 سال تحصیلی طول می کشد. در دوره های کارشناسی  Fachschulen  2 سال تحصیلی طول می کشد.

مدت زمان تحصیل مدرک کارشناسی ارشد- دومین صلاحیت آموزش عالی آلمان.

دومین مدرک تحصیلات عالی در سیستم آموزشی آلمان مدرک کارشناسی ارشد است. تکمیل تحصیلات در برنامه کارشناسی ارشد آلمان 2 تا 4 ترم طول می کشد.  در دانشگاه ها و موسسات و همچنین کالج هنر و موسیقی، این دوره بیشتر 4 ترم است. این دوره در  Fachhochschulen   3 تا 4 ترم است.

تحصیل مدرک دکتری- سومین صلاحیت آموزش عالی آلمان

سومین مدرک آموزش عالی در سیستم آموزشی آلمان،  مدرک PHD است.

تحصیلات دکترای آلمان شامل موارد زیر است:

• تحقیقات مستقل
• آزمون شفاهی “Rigorosum” / دفاع از پایان نامه دکتری Disputation” مناظره”

چندین روش برای دریافت مدرک PHD در آلمان وجود دارد،  به شرح زیر است:

• دکتری انفرادی و تحت نظر
• دکترای ساختاری
• دکترای تعاونی (ترکیبی بین دانشگاههای علمی کاربردی)
• دکترای بین المللی
• دکترای ویژه

عنوان دریافت شده با اتمام یک دوره تحصیلات دکترا در آلمان ” Doktorgrad ” است.

سخن پایانی

سیستم آموزشی آلمان با توجه به هدفمندی برنامه های آموزشی در مقاطع ابتدایی، متوسطه و عالی به منظور ایجاد افراد متخصص در حرفه های شغلی میتواند گزینه ی مناسبی جهت مهاجرت تحصیلی برای دانشجویان بین المللی باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد نظام آموزشی آلمان با موسسه حقوقی وکلای برگزیده اصطهباناتی تماس حاصل نمایید.

پاسخ به سوالات متداول درمورد سیستم آموزشی آلمان

1. ارزیابی دستاوردهای آموزشی در نظام آموزش آلمان در مقطع پیش دبستانی چگونه صورت میگیرد؟

آنها به طور مداوم توسط مربیان خود در مورد دستیابی به فعالیتهای یادگیری تحت نظارت هستند.

2. امتیاز لازم برای تکمیل مدرک کارشناسی ارشد در آلمان چقدر است؟

برای تکمیل مدرک کارشناسی ارشد، دانشجویی که قبلا مدرک لیسانس گرفته است، باید 360 امتیاز ECTS کسب کند.

3. کالج های هنر و موسیقی درنظام آموزشی آلمان در چه مواردی تخصص دارند؟

کالج های هنری و موسیقی آلمان موسسات آموزش عالی هستند که دوره های آموزشی را برای آموزش هنرمندان یا نوازندگان آینده، از جمله معلمان هنر یا موسیقی برگزار می کنند.

4. دانشگاههای علمی کاربردی “Fachhochschulen” در چه مواردی تخصص دارند؟

دانشگاه های علمی کاربردی آلمان ” Fachhochschulen ” موسسات آموزش عالی مستقل هستند که برنامه های تحقیقاتی و پژوهشی عملی را با توجه به نیازهای بازار کار ارائه می دهند.

5. موسسات معادل دانشگاه ها در سیستم آموزشی آلمان چه رشته هایی دارند؟

موسسات مشابه تعداد کمی از دوره های تحصیلی را ارائه می دهند، مثل: طبیعی و مهندسی،  الهیات، آموزش و پرورش کودکان و…

6. آیا امکان تحصیل در مدارس ابتدایی بین المللی در آلمان وجود دارد؟

بله، آلمان دارای مدارس بین المللی است که از طریق آموزش دوزبانه، آموزش ابتدایی را ارائه می دهند.

7. شرایط پذیرش برای مدرک کارشناسی ارشد هنر در نظام آموزشی آلمان چیست؟

مدرک کارشناسی، آزمون ورودی (برای تحصیلات کارشناسی ارشد در زمینه هنر)، استعداد ویژه (برای تحصیلات کارشناسی ارشد در زمینه هنر)، اثبات حداقل سابقه کار 1 ساله.

8. شرایط پذیرش برای مدرک دکترا در آلمان چیست؟

ارائه مدرک کارشناسی ارشد و مدرک لیسانس با معدل خوب و از دانشگاه معتبر، ارائه مدرک زبان، توصیه نامه و انگیزه نامه.

9. اثبات مهارت زبان در نظام آموزشی آلمانی به چه روش هایی امکان پذیر است؟

شرکت در آزمون های تعیین مهارت زبان.

10. ساعات کاری موسسات آموزش پیش دبستانی در آلمان چگونه است؟

معمولاً کودکان 7 ساعت آموزش و مراقبت شامل ناهار و در برخی موارد به صورت استراحت نیمروزی سپری می کنند.

11. تحصیلات متوسطه در آلمان چگونه است؟

تحصیلات متوسطه در نظام آموزشی کشور آلمان پس از دبستان انجام می شود و این دوره به دو مقطع متوسطه اول 7 تا 10 سال و متوسطه دوم 10 تا 16 تقسیم می شود.